Кураторлық топ студенттерімен Құнанбаевтар әулетінің мұражай-үйі орналасқан Жидебай өңіріне экскурсия жасау кафедрамыздың бір дәстүрі болып табылады. 18.05.2024 ҚР ҰҒА академигі Т.К.Раисов атындағы молекулалық биология және медициналық генетика кафедрасының профессорлық-оқытушылық құрамы Ибраева Г.Р., Ғалымбеков Д.Ж., Есентаева А.М., Елкенова Б.З., Қожахметова Б. Данешова А.М., Күлжебаева С.Р., кафедраның кураторлық топтарымен бірге: 1217, 1219, 1220, 1230, 1231, 1233 «Медицина» және «Педиатрия» ББ, мемориалдық кешенге барып қайтты. Сапар жол полициясы қызметкерлерінің көлігімен бірге жүрді.
Жидебай трактісі Абай облысы Абай ауданындағы Қарауыл өзеніне жақын жерде орналасқан. Кезінде бұл жерде Тобықты руының атасы Жігетек тұрған. 19 ғасырдың ортасында аға сұлтан Құнанбай Өскенбайұлының меншігіне өтіп, осында қыстақ салдырады. Мұнда қазақтың ұлы ақыны Абай 1880 жылы медресе салдырды. Құнанбай қайтыс болғаннан кейін бұл жер Абайдың інісі Оспанға мұра болып қалды.
Ақын 1894 жылы осында қоныс аударып, 1892 жылы осында тұратын ағасы Оспан қайтыс болып, Абай Амангер заңы бойынша жесірі Еркежанға үйленеді. Осылайша ол отбасылық мүлікке көшіп, өмірінің соңғы 10 жылын осында өткізді. Бұл кезең өте жемісті болды. Абай осы жерде «Қара сөздерді» жазған. Ол өз жоспары бойынша қыстақ тұрғызды. Куәгерлердің айтуы бойынша 125 жылдығында қирап, қайта салынған. 1945 жылы Абайдың 100 жылдығына орай қыстақ үй мұражайы болып қайта құрылды.
Үйде Абай өмір сүрген және жасаған уақыттың атмосферасы қайта құрылды. Абай тұқымдасының шежіресі ұсынылған. Абайдың ұрпақтары Алматыда тұрады, олар Айдос Эрнесұлы мен Данияр Майданұлы Ақылбаев. Бөлімдердің бірі Абай ауылының қонақтарымен таныстырады. Олардың арасында композиторлар, әншілер Біржан сал Қожағұлов, Мәди Бапиев, Абай шәкірттері, оның әдеби дәстүрлерінің ізбасарлары, ақындар Арип Тәңірбергенов, Әсет Найманбаев, Уайыс Шондыбаев болды. Ақындар басқа уездерде тәлімгерінің шығармаларын ауызша таратты. Абай дәстүрін жалғастыра отырып, орыс классикалық әдебиетінің шығармаларын зерттеп, аудармалар жасады. Экспозицияның келесі бөлімі Абайдың саяси жер аударылғандармен достық қарым-қатынасын көрсетеді. Олар оған орыс және Батыс Еуропа көркем, тарихи әдебиеттерін терең зерттеуге көмектесті. Абайдың жер аударылған достары оның ауылының қонақтары болды.
Экскурсовод атап өткендей, Жидебай шатқалында ақын өмірінің соңғы 10 жылы өтті. Олар жемісті еңбекке толы болды. Жидебайда Абайдың 75-76 лирикалық өлеңдері жазылған. Мұнда да ол 45 “қара сөздің” 27-сін жазып, Лермонтов пен Крылов шығармаларының аудармаларын жасады. Жидебай Абай үшін поэтикалық шабыт пен философиялық ойлардың қайнар көзі болды.
Сондай – ақ, үйде шошала (темекі шегетін бөлме, тоңазытқыш) қайта құрылды-ет ысталған және оны ағаш тіректерге іліп қойған орын. Ортасында қазан тұр. Көшеде ағаш тіректердің шатырының астында вагондарды көруге болады-қысқы және жазғы нұсқалар.
Қонақ бөлмесінің едені қолдан жасалған кілемдермен жабылған — сырмақ. Қабырғаға ілулі тұрған кілем. Экспонаттар арасында көне музыкалық аспапты — қобыз көруге болады. Сондай-ақ, қонақ бөлмесінде Тоғызқұмалақ ұлттық ойыны, есепшоттары бар үстел бар.
Жұмыс кабинеті – Абайдың сүйікті бөлмесі, мұнда ақын көп уақыт өткізді. Ол жұмыс істеді, оқыды, өлең жазды. Бөлменің барлық ортасы шығармашылық атмосфераны сақтап қалды. Үстелде Ұлы Ақынның қолжазбасы, қаламы мен кітабы бар. Абай қолжазбасы – Мағауаның ұлына хат. Шкафта және үстелде-бес тілдегі кітаптар.
“Абай-Шәкәрім” мемориалдық кешені 1995 жылы Абайдың 150 жылдығына орай салынды. Кешеннің сәулетшісі-Бек Ибраев. Кешен АҚ Маңғыстау әктас-қабығынан жасалған. Платформа стилобат ұзындығы 200 метр және ені 65 метр. Платформаның биіктігі-5 метр. Платформа үш деңгейден – қазақтар мифологиясы бойынша әлемнің үш деңгейінен тұрады. Төменгі деңгей – қара-жер асты әлемін, орта – қызыл-жердегі өмірді, ал жоғарғы-АҚ-рухтар мен Алланың ең жоғарғы әлемін білдіреді. Абай жерленген мұнараның биіктігі – 32,5 метр, Шәкәрім жерленген мұнараның биіктігі-31,5 м
Кешеннің ортасында амфитеатр орналасқан-сахнаның төменгі жағында және көрермендерге арналған орынның айналасында. Мұнда ақындар өлең оқуда жарысады, Мәдени іс-шаралар өткізіледі.
Сапар барлығына өте ұнады, барлығы өте риза болды. Студенттер мұндай сапарларды жиі өткізуді ұсынды.
Ғалымбеков Д.Ж., ҚР ҰҒА академигі Т.Қ.Раисов атындағы молекулалық биология және медициналық генетика кафедрасының оқытушысы
