Іске асыру кезеңі: 2022 – 2024
Тапсырыс беруші: Қазақстан Республикасының ғылым және жоғары білім министрлігі
Өтініш беруші: «Семей медицина университеті» коммерциялық емес акционерлік қоғамы
Конкурстың атауы: 2022-2024 жылдарға арналған ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобалар бойынша гранттық қаржыландыруға конкурс (ҚР БҒМ)
Зерттеу түрі: Қолданбалы

 

Өзектілігі: Қант диабеті (ҚД) және оның асқынулары әлемдегі өзекті медициналық-әлеуметтік мәселелердің бірі болып табылады. Әлемде предиабетпен ауыратын 352,1 миллион адам бар, және 463 миллион адам ҚД-мен ауырады [IDF, 2019]. Ғалымдар көмірсулар алмасуының бұзылуының COVID-19-бен байланысын жоққа шығармайды [Guo W, et al.,2020]. Қазақстанда 2021 жылдың басында ҚД-мен 382.000 науқас тіркелген, олардың экономикалық шығындары жылына 20,5 млрд. теңгеден асады [Алматы, 2021].

 

Зерттеудің мақсаты: Қазақ популяциясындағы предиабеттің дамуының клиникалық-метаболикалық және генетикалық маркерлерін зерделеу негізінде ерте диагностикалау мен алдын алуға дербестелген тәсілді әзірлеу.

 

Жобаның мақсатына Шығыс Қазақстан мен Қарағанды қалаларындағы қазақ популяциясында алғаш рет клиникалық-зертханалық зерттеулердің нәтижелерімен өзара байланыста ҚД 2 дамуының популяциялық-генетикалық болжаушыларын сәйкестендіру негізінде предиабеттің және онымен байланысты аурулардың, асқынулардың дамуын ерте диагностикалау мен алдын алуға дербестелген тәсіл алгоритмін әзірлеуге мүмкіндік беретін міндеттерді іске асыру арқылы қол жеткізілетін болады.

 

Күтілетін нәтижелер: Кез-келген денсаулық сақтау жүйесінде ҚД және оның асқынуы өте қымбат ауру болып табылады. Әлемнің барлық елдерінің ішінде АҚШ пен ҚХР ҚД терапиясына ең жоғары шығындарға ие(295 және 109 млрд. аралығында). Қазақстанда ҚД-мен ауыратын науқастарды амбулаториялық дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуге жылына 20,5 млрд.теңгеден астам қаражат жұмсалады. Мәселе COVID-19 пандемиясы жағдайында ерекше маңызды болып табылады, өйткені ҚД және оның асқынулары өлім-жітімнің даму қаупінің факторларының бірі болып табылды, әсіресе ғалымдар көмірсулар алмасуының бұзылуының COVID-19-бен байланысын жоққа шығармайды.

 

  1. Ғылыми басылымдар.

Зерттеу нәтижелері бойынша осы грант бойынша жарияланатын болады (жарияланым авторларының 50% – ы зерттеу тобының мүшелері болады):

  • 3 (үш) мақала және (немесе)шолу Web of Science базасының Science Citation Index Expanded индекстелетін және (немесе) Scopus базасында кемінде 35 (отыз бес) CiteScore бойынша процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымдарда;
  • немесе 2 мақала және (немесе) шолу) шетелдік рецензияланатын ғылыми басылымдарда, Science Citation Index Expanded Web Of Science базасында индекстелетін және (Немесе) Scopus базасында CiteScore бойынша кемінде 35 процентильі бар) – BMC Public Health, BMC Endocrine Disorders, және derwent Innovations Index (Web Of Science, Clarivate Analytics)дерекқорына енгізілген патент алынды.;
  • сондай-ақ ұсынылған шетелдік немесе отандық рецензияланған басылымда 1 мақала немесе шолу БҒСҚК (“Ғылым және денсаулық сақтау”);
  • немесе Web of Science базасында импакт-фактор бойынша 1 (бірінші) және (немесе) 2 (екінші) квартильге кіретін және (немесе) Scopus базасында кемінде 65 (алпыс бес) Citescore бойынша процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымдардағы 2 (екі) мақала және (немесе)шолу;
  • немесе Web of Science базасында импакт-фактор бойынша 1 (бірінші) немесе 2 (екінші) квартильге кіретін және (немесе) Scopus базасында кемінде 65 (алпыс бес) CiteScore бойынша процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымда 1 (бір) мақала немесе шолу және 1 (бір) патент алынды, Derwent Innovations Index (Web of Science, Clarivate Analytics) дерекқорына енгізілген;
  • немесе Web of Science базасында импакт-фактор бойынша 1 (бірінші) квартильге кіретін және (немесе) Scopus базасында кемінде 80 (сексен)Citescore бойынша процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымда 1 (бір) мақала немесе шолу;
  • немесе Web of Science базасында импакт-фактор бойынша 1 (бірінші), 2 (екінші) немесе 3 (үшінші) квартильге кіретін және (немесе) Scopus базасында кемінде 50 (елу) CiteScore бойынша процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымда 1 (бір) мақала немесе шолу және енгізу актісі (Министрліктің 14.11.2018 ж. №791 Бұйрығы) ғылыми-техникалық өнім жобасын немесе оған лицензиялық келісімді іске асыру нәтижесінде дайындалған.
  • зерттеу нәтижелері бойынша монография шығарылады;
  • Зерттеу материалдары республикалық және халықаралық деңгейдегі конференцияларда баяндалады.

 

  1. Жобаны іске асыру нәтижесінде дайындалған ғылыми-техникалық өнім (мақалалар, монография, әдістемелік ұсынымдар, патент, енгізу актісі) ҚР жоғары оқу орындарының білім беру, ғылыми процесіне, интерн дәрігерлерін, резиденттерді, магистранттарды, докторанттарды, тәжірибелік дәрігерлерді, сондай-ақ жұмыс істеп тұрған алдын алу медицинасы мектептерін дипломнан кейінгі даярлау процесінде бастапқы буынның клиникалық тәжірибесін енгізілетін болады. ҚР БМСК емдеу мекемелерінің базасында орындаушы ұйымның басшысы куәландырған құжаттық растау түрінде ұсынылған.

Нәтижелердің мақсатты тұтынушылары: 2 тип қант диабеті дамуы бойынша тәуекелді тобындағы адамдар.

Зияткерлік меншік ретіндегі зерттеу нәтижелері “МУС” КЕАҚ және Грант берушіге тиесілі болады. Зияткерлік меншікті қорғау үшін патенттер, журналдардағы жарияланымдар, монография рәсімделеді.

Состав исследовательской группы (ВНК) проекта AP14870019

№ п/п wdt_ID wdt_created_by wdt_created_at wdt_last_edited_by wdt_last_edited_at Ф.И.О. (при его наличии), образование, степень, ученое звание Фото Основное место работы, должность Индекс Хирша, идентификаторы ResearcherID, ORCID, Scopus Author ID (при наличии) Роль в проекте или программе, а также характер выполняемой работы Краткое обоснование участия
1 1 dias97 20.06.24 14:24 dias97 20.06.24 14:26 Дюсупова Ажар Ахметкалиевна, доктор медицинских наук, профессор 1.-dyusupova-azhar-ahmetkalievna-1-150x150.jpeg НАО "Медицинский университет Семей", заведующая кафедрой ОВП г. Семей Индекс Хирша Scopus – 4, orcid.0000-0001-88574118 ID Scopus 57191538156 Научный руководитель
Общее руководство проектом, реализация поставленных цели и задач, анализ и утверждение плана работы, формирование выборки по ВКО и г.Караганда и составление отчетов по проекту, подготовка публикаций, монографии, патента.		 Автор идеи проекта, общее руководство, определение рамок коммуникации, анализ и утверждение планов работ и отчетов по Проекту, подготовка публикаций, монографии, патента, разработка алгоритма персонализированного подхода к ранней диагностике и профилактике предиабета у лиц казахской популяции с учетом клинико-лабораторных и молекулярно-генетических особенностей его развития
2 2 dias97 20.06.24 14:32 dias97 20.06.24 14:32 Святова Гульнара Салаватовна, Доктор медицинских наук, профессор 2.-svyatova-gulnara-salavatovna-1-150x150.png Научный центр акушерства, гинекологии и перинатологии, заведующая Республиканской медико-генетической консультации Индекс Хирша 5, Web of Science Researcher ID: AAY-2951-2020 https://orcid.0000-0001-5092-3143 Scopus Author ID: 6507176230 Исполнитель
Научный консультант по проведению молекулярно-генетических исследований генов предрасположенности к развитию СД2 типа		 Научное консультирование по молекулярно-генетическим исследованиям генов предрасположенности к развитию СД2 типа, изучение роли полиморфных маркеров генов PPARG (rs1801282) и TCF7L2 (rs7903146) в развитии СД 2 типа у лиц казахской популяции, составление отчета.
3 3 dias97 20.06.24 14:32 dias97 20.06.24 14:32 Юрковская Оксана Александровна, Кандидат медицинских наук, доцент 3.-yurkovskaya-oksana-aleksandrovna-1-150x150.jpg НАО "Медицинский Университет Семей, Доцент кафедры ОВП г. Семей Индекс Хирша Web of Science-4, https://orcid.org/0000-0002-6251-5574 Исполнитель
Литературный обзор Набор материала, проведение скрининга, формирование выборки по Восточно-Казахстанскому региону, Выезд в районы Написание отчетов		 Проведение анкетирования, скрининг, антропометрия, глюкометрия у исследуемых по Восточно-Казахстанскому региону, включая районы, Формирование базы данных в Excelle, шифрование, доставка биологического материала в лабораторию НАО «МУК», в АО «Научный центр акушерства, гинекологии и перинатологии»
4 4 dias97 20.06.24 14:33 dias97 20.06.24 15:07 Березина Галина Михайловна, Доктор биологических наук, доцент 4.-berezina-galina-mihaylovna-150x150.jpg Научный центр акушерства, гинекологии и педиатрии, Специалист лаборатории Индекс Хирша 3, Web of Science Researcher ID: B-1895-2018 https://orcid.org/0000-0002-5442-4461 Scopus Author ID: 7004587383 Исполнитель
Проведение молекулярно-генетических исследований генов предрасположенности к развитию СД2 типа		 Генотипирование полиморфизмов rs1801282 гена PPARG и rs7903146 гена TCF7L2, формирование базы генотипических данных, изучение популяционных особенностей алельного и генотипического распределения полиморфизмов генов PPARG (rs1801282) и TCF7L2 (rs7903146) ассоциированных с развитием СД2 типа в этнически однородной популяции казахов, составление отчета.
5 5 dias97 20.06.24 14:34 dias97 20.06.24 14:34 Беляева Татьяна Михайловна, Кандидат медицинских наук, Доцент 5.-belyaeva-tatyana-mihaylovna-1-150x150.jpg НАО «Медицинский университет Семей», Доцент кафедры ОВП г. Семей Индекс Хирша Web of Science-1, https://orcid0000-0002-2565-2393 Исполнитель
Набор материала. Анкетирование исследуемых групп, обработка материала, стат. анализ		 Проведение анкетирования, скрининг, антропометрия, глюкометрия у исследуемых по Восточно-Казахстанскому региону, включая районы, Формирование базы данных в Excell, шифрование, доставка биологического материала в лабораторию НАО «МУК», в АО «Научный центр акушерства, гинекологии и перинатологии», Республиканскую медико-генетическую консультацию (генетическую лабораторию) составление отчетов по собранному материалу по Восточно-Казахстанскому региону, составление отчетов по проекту
6 6 dias97 20.06.24 14:35 dias97 20.06.24 14:35 Фаизова Раида Ильдусовна, кандидат медицинских наук 6.-faizova-raida-ildusovna-1-150x150.jpg НАО "Медицинский университет Семей", ассистент Индекс Хирша Web of Science-4 /ORCID 0000-0002-7168-6826 Исполнитель
Набор материала. Анкетирование исследуемых групп, обработка материала, стат. анализ		 Проведение анкетирования, скрининг, антропометрия, глюкометрия у исследуемых по Восточно-Казахстанскому региону, включая районы, Формирование базы данных в Excell, шифрование, доставка биологического материала в лабораторию НАО «МУК», в АО «Научный центр акушерства, гинекологии и перинатологии», Республиканскую медико-генетическую консультацию (генетическую лабораторию) составление отчетов по собранному материалу по Восточно-Казахстанскому региону, составление отчетов по проекту
7 7 dias97 20.06.24 14:36 dias97 20.06.24 14:36 Омаркулов Бауыржан Каденович, Кандидат медицинских наук, ассоциированный профессор 7.-omarkulov-bauyrzhan-kadenovich-1-150x150.jpg НАО Медицинский университет Караганды, Директор Института Общественного здравоохранения и профессионального здоровья Индекс Хирша Scopus – 2. https://ORCID0000-0002-3955-4452 Scopus Author ID 56650976600 Исполнитель
Набор материала по г.Караганда, проведение скрининга, формирование выборки по г.Караганда, Заполнение анкет, антропометрия, Подготовка базы данных		 Формирование базы данных в Excel, шифрование, проведение анкетирования, глюкометрии у исследуемых по г. Караганда, доставка биологического материала в лабораторию НАО «МУК», составление отчета по собранному материалу по г.Караганда, проведение статистической обработки материала и написание статей по материалу, собранному в г.Караганде
8 8 dias97 20.06.24 14:36 dias97 20.06.24 14:36 Досбаева Айнагүл Мұратқызы, магистр медицины 8.-dosbaeva-aynagul-muratqyzy-1-150x150.jpg НАО МУС, Ассистент кафедры кафедры ОВП г. Семей https://orcid.org/0000-0002-0215-480X Исполнитель
Планирование и организация исследования. Набор материала. Анкетирование исследуемых групп, обработка материала, стат. анализ		 Проведение анкетирования, скрининг, антропометрия, глюкометрия у исследуемых по Восточно-Казахстанскому региону, включая районы, Формирование базы данных в Excell, шифрование, доставка биологического материала в лабораторию НАО «МУК», в АО «Научный центр акушерства, гинекологии и перинатологии», Республиканскую медико-генетическую консультацию (генетическую лабораторию) составление отчетов по собранному материалу по Восточно-Казахстанскому региону, составление отчетов по проекту
9 9 dias97 20.06.24 14:37 dias97 20.06.24 14:37 Ахметова Венера Турсыновна, PhD 9.-ahmetova-venera-tursynovna-1-150x150.jpg Некоммерческое акционерное общество «Медицинский университет Семей», ассистент Индекс Хирша Web of Science-1, ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9826-2516 Исполнитель
Планирование и организация исследования. Набор материала. Анкетирование исследуемых групп, обработка материала, стат. анализ		 Проведение анкетирования, скрининг, антропометрия, глюкометрия у исследуемых по Восточно-Казахстанскому региону, включая районы, Формирование базы данных в Excell, шифрование, доставка биологического материала в лабораторию НАО «МУК», в АО «Научный центр акушерства, гинекологии и перинатологии», Республиканскую медико-генетическую консультацию (генетическую лабораторию) составление отчетов по собранному материалу по Восточно-Казахстанскому региону, составление отчетов по проекту
10 10 dias97 20.06.24 14:38 dias97 20.06.24 14:38 Джармухаметова Анастасия Сергеевна 10.-dzharmuhametova-anastasiya-sergeevna-1-150x150.jpg НАО "Медицинский университет Семей", ассистент кафедры ОВП г. Семей https://orcid.org/0000-0002-1925-3951 Исполнитель
Набор материала. Анкетирование исследуемых групп, обработка материала, стат. анализ		 Проведение анкетирования, скрининг, антропометрия, глюкометрия у исследуемых по Восточно-Казахстанскому региону, включая районы, Формирование базы данных в Excel, шифрование, доставка биологического материала в лабораторию НАО «МУК», в АО «Научный центр акушерства, гинекологии и перинатологии»
№ п/п Ф.И.О. (при его наличии), образование, степень, ученое звание Фото Основное место работы, должность Индекс Хирша, идентификаторы ResearcherID, ORCID, Scopus Author ID (при наличии) Роль в проекте или программе, а также характер выполняемой работы Краткое обоснование участия

Халықаралық қатысумен бүкілресейлік конференция:”үйлесімділік: пәнаралық тәсіл”. 23-24. 05. 2022 ж.

Баяндама: “Семей қаласының балалары мен жасөспірімдеріндегі метаболикалық синдром мәселесі”.

1.-Коморбидность

I Халықаралық MED Конгресс “Адам және денсаулық. Медицинадағы көпсалалы тәсіл”. Семей қ., ҚР, 18.10-19.10.2022.

Баяндама: “Семей қаласының қазақ халқының балалары мен жасөспірімдеріндегі метаболикалық бұзылуларды ерте диагностикалау және алдын алу алгоритмі”. Тезис жарияланды.

2.-MED-Конгресс-«Человек-и-здоровье

Рязань қаласының халықаралық қатысуымен бүкілресейлік ғылыми-тәжірибелік конференция, РФ, 27.10-28.10.2022 “Қазақ халқының балалары мен жасөспірімдеріндегі метаболикалық бұзылулар: ерте диагностика және алдын алу алгоритмі”

3.-Рязань

Бастапқы материалды жинау процесінде жоба шеңберінде жоспарланған зерттеу әдістемелерін жүргізу мақсатында репрезентативті іріктеуді қалыптастыру бойынша жұмыс жүргізіледі.

4. В-процессе-набора-первичного-материала

Биохимиялық зерттеуге арналған материалдар жиынтығы басталды. Статистикалық өңдеуді жүргізу үшін қажетті зерттеу дерекқорын қалыптастыру бойынша жұмыс басталды.

Зерттеу тобында сауалнама басталды. Алынған мәліметтер негізінде предиабеттің зерттелушілердің өмір сапасына әсерін бағалау жұмыстары басталды.

Скрининг және репрезентативті іріктеу жиынтығы жалғасты.

1. Продолжен скрининг_0

Профессор, медицина ғылымдарының докторы, ҚР Медицина ғылымдары академиясының корреспондент мүшесі Каражанова Людмила Кусаиновнаның 80 жылдық мерейтойына арналған халықаралық қатысумен білім алушыларға арналған “Ғылым және денсаулық” ғылыми-практикалық конференциясы. 2023 жылғы 12-13 сәуір, Семей қ. қазақ ұлты адамдарындағы предиабеттің ерте диагностикасы тақырыбындағы баяндама. 1 дәрежелі Диплом.

2. Студ Наука и здоровье_0

Биохимиялық зерттеулерге арналған материалдар жиынтығы жалғасты.

3. Продолжен набор материала_0

“КМУ” КеАҚ ғылыми-зерттеу зертханасында үлгілерге иммунологиялық зерттеулер жүргізілді, нәтижелер алынды.

4. В научно-исследовательской лаборатории НАО МУК_0

Негізгі және бақылау топтарындағы науқастардың веноздық қанының үлгілері жиналды, ДНҚ секрециясы басталды.

5. Собраны образцы венозной крови_0

Алынған зерттеу нәтижелерін ескере отырып, зерттеу дерекқорын қалыптастыру жалғасуда.

Предиабеттің өмір сапасына әсерін бағалау бойынша жұмыс жалғасуда.

Биологиялық материалды кейіннен алу үшін скрининг және репрезентативті іріктеме жиынтығы жалғастырылды.

1. Продолжен скрининг и набор_0

Зерттеу барысында алынған алдын ала материалдар Б. А. Атчабаров атындағы ХVI халықаралық ғылыми-практикалық конференцияда баяндалды. «Экология.Радиация. Денсаулық», «Семей медицина университеті» КеАҚ 70 жылдығына арналған Секция: «Экологиялық қолайсыздық аумағында тұратын халық үшін клиникалық медицинаның өзекті мәселелері» – «Семей қ. қазақ ұлтының адамдарындағы предиабет және оның ерте диагностикасы» – 28.08.23 ж.

2. Экология. Радиация. Здоровье - 1_0
3. Экология. Радиация. Здоровье-2_0

Көмірсулар алмасуының бұзылуының алғашқы кезеңдерінде бірқатар параметрлерді бағалау жалғастырылды.

ДНК оқшаулау жүргізілді, генотиптеу басталды.

Зерттеу дерекқорын қалыптастыру жалғастырылды.

Предиабеттің зерттелушілердің өмір сапасына әсерін бағалау жалғасуда.

М.ғ.д., профессор, ҚР ҰЖҒА корреспондент-мүшесі А. З. Дюсуповты еске алуға арналған шұғыл медицина бойынша халықаралық конференцияда баяндама, КеАҚ “МУС”, 23 ақпан 2024 жыл Семей қ.

Баяндама тақырыбы: «Қазақ популяциясындағы предиабет ҚД2  дамуының және оның асқынуларының қауіп факторы ретінде»

1. Неотлож_0

“СМУ” КеАҚ профессоры Какенова Пану Ильясовнаның 90 жылдығына арналған “Ғылым және денсаулық” халықаралық қатысуымен білім алушылардың жыл сайынғы 66-шы студенттік ғылыми-тәжірибелік конференциясы, “СМУ” КеАҚ, 2024 жылғы 11-12 сәуір Семей қ.

Баяндама тақырыбы:  «Семей қаласының қазақ халқының предиабет кезіндегі ерте метаболикалық бұзылулары» 3 дәрежелі диплом.

2. Ежегодная 66-ая студенческая_0

«Жасөспірімдер мен жастардың репродуктивті денсаулығы» III Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясы 12-13 сәуір 2024 ж. Алматы қ.

Баяндама тақырыбы: Абай облысы қазақ популяциясындағы предиабет.

3. Репродуктивное здоровье подростков и молодежи-1_0
3. Репродуктивное здоровье подростков и молодежи -2_1
3. Репродуктивное здоровье подростков и молодежи -2_0

XVIII Жас медицина ғалымдарының халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясы «СОВА-2024», ФМБЖББМ Ивановский ММУ дегі Ресей Денсаулық сақтау министрлігі, 17.05.2024 ж.

Баяндама тақырыбы:  Қазақ популяциясындағы предиабеттің клиникалық және метаболикалық сипаттамалары. 1 дәрежелі диплом.

4. СОВА - 2024_0

«General and abdominal adiposity and hypertension in eight world regions: a pooled analysis of 837 population-based studies with 7·5 million participants» мақаласы жарияланды.

NCD Risk Factor Collaboration (NCD-RisC)*

Lancet Журналы 2024; 404: 851–63

https://www.thelancet.com/action/showPdf?pii=S0140-6736%2824%2901405-3

Рисунок1

БМСК деңгейінде емдеу мекемелеріне енгізу актілері:

  • “Қазақ популяциясындағы предиабет қауіп факторларын анықтауға арналған сауалнама”2023-24 жж. “№4 Емхана ” ШЖҚ кмк АО ДСБ, БМСК №12 АО ДСБ.
  • “Қазақ популяциясындағы ҚД 2 генетикалық болжаушыларының популяциялық сипаттамалары””№4 Емхана ” ШЖҚ кмк АО ДСБ, БМСК №12 АО ДСБ.
  • “БМСК деңгейінде предиабет және ҚД2 даму тәуекел топтарын қалыптастыру мақсатында қосу критерийлерін ескере отырып, 19 жастан бастап қазақ популяциясы адамдарының скринингі”. 2023-2024 жж. БМСК №12 АО ДСБ, “Семей қаласының №8 емханасы”ММ, “№4 Емхана ” ШЖҚ кмк АО ДСБ.
  • “TCF7L2 генінің rs7903146 және PPARG генінің rs1801282 маркерлері БМСК деңгейінде қазақтардың этникалық популяциясында предиабет пен ҚД2 даму қаупін болжауда” 2023-2024 жж. Семей қаласының №8 емханасы”ММ, “№4 Емхана ” ШЖҚ кмк АО ДСБ, БМСК №12 АО ДСБ.
  • “Эндотелий дисфункциясының маркерлері эндотелин және азот оксиді БМСК деңгейінде предиабет және ҚД 2 бар қазақ популяциясындағы жүрек-қан тамырлары ауруларының болжаушылары ретінде” 2023-2024 жж.  “Семей қаласының №8 емханасы”ММ, “№4 Емхана ” ШЖҚ кмк АО ДСБ, БМСК №12 АО ДСБ.
  1. «Diminishing benefits of urban living for children and adolescents’ growth and development». Azhar Dyussupova281, Vilnis Dzerve282, Elzbieta Dziankowska-Zaborszczyk105, Guadalupe Echeverría138, Ricky Eddie283, Ebrahim Eftekhar284, Eruke E. Egbagbe285. Nature volume 615, pages874–883 (2023). DOI: 10.1038/s41586-023-05772-8
  2. К вопросу о патогенетических и молекулярно-генетических механизмах развития сахарного диабета 2 типа и его осложнений на ранних этапах нарушения углеводного обмена. Обзор литературы Ажар А. Дюсупова, Наталья Е. Глушкова, Татьяна М. Беляева, Оксана А. Юрковская, Раида И. Фаизова, Гульнар С. Святова, Галина М. Березина, Бауыржан К. Омаркулов, Анастасия С. Джармухаметова, Венера Т. Ахметова, Айнагуль М. Досбаева. Наука и Здравоохранение, 2023 2 (Т.25) DOI 10.34689/SH.2023.25.2.025.
  1. Pooled analysis and writing (*equal contribution; joint first authors)— Nowell H Phelps*, Rosie K Singleton*, Bin Zhou*, Rachel A Heap, Anu Mishra, James E Bennett, ….. Azhar Dyussupova*«Worldwide trends in underweight and obesity from 1990 to 2022: a pooled analysis of 3663 populationrepresentative studies with 222 million children, adolescents, and adults NCD».Risk Factor Collaboration (NCD-RisC)*. Тhe Lancet/ Published online February 29, 2024. http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(23)02750-2

Пайдалы модельге ҚР патенті №9095: предиабеттің даму қаупін болжау тәсілі.

1. Патент РК_0

Авторлық куәлік: Святова Гүлнара Салаватовна, Березина Галина Михайловна, Муртазалиева Александра Владимировна, Дюсупова Ажар Ахметкалиевна.

Нысанның атауы: қазақ популяциясындағы 2 типті қант диабетінің генетикалық болжаушыларының популяциялық сипаттамалары. 08.02.2023.

2. Авторское свидетельство_0

Тіркелген құжаттар

Атауы

Сілтемелері

AP14870019 ЖОБАСЫ – ҚАЗАҚ ПОПУЛЯЦИЯСЫНДАҒЫ ПРЕДИАБЕТТІҢ ДАМУЫНЫҢ КЛИНИКАЛЫҚ-ЗЕРТХАНАЛЫҚ, МОЛЕКУЛАРЛЫ-ГЕНЕТИКАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ЕСКЕРЕ ОТЫРЫП, ОНЫҢ ЕРТЕ ДИАГНОСТИКАСЫ МЕН АЛДЫН АЛУДЫҢ ДЕРБЕСТЕЛГЕН ТӘСІЛІН ЖАСАУ