| Іске асыру кезеңі: | 2022 – 2024 |
| Тапсырыс беруші: | Қазақстан Республикасының ғылым және жоғары білім министрлігі |
| Өтініш беруші: | «Семей медицина университеті» коммерциялық емес акционерлік қоғамы |
| Конкурстың атауы: | 2022-2024 жылдарға арналған ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобалар бойынша гранттық қаржыландыруға конкурс (ҚР БҒМ) |
| Зерттеу түрі: | Қолданбалы |
Өзектілігі: Қант диабеті (ҚД) және оның асқынулары әлемдегі өзекті медициналық-әлеуметтік мәселелердің бірі болып табылады. Әлемде предиабетпен ауыратын 352,1 миллион адам бар, және 463 миллион адам ҚД-мен ауырады [IDF, 2019]. Ғалымдар көмірсулар алмасуының бұзылуының COVID-19-бен байланысын жоққа шығармайды [Guo W, et al.,2020]. Қазақстанда 2021 жылдың басында ҚД-мен 382.000 науқас тіркелген, олардың экономикалық шығындары жылына 20,5 млрд. теңгеден асады [Алматы, 2021].
Зерттеудің мақсаты: Қазақ популяциясындағы предиабеттің дамуының клиникалық-метаболикалық және генетикалық маркерлерін зерделеу негізінде ерте диагностикалау мен алдын алуға дербестелген тәсілді әзірлеу.
Жобаның мақсатына Шығыс Қазақстан мен Қарағанды қалаларындағы қазақ популяциясында алғаш рет клиникалық-зертханалық зерттеулердің нәтижелерімен өзара байланыста ҚД 2 дамуының популяциялық-генетикалық болжаушыларын сәйкестендіру негізінде предиабеттің және онымен байланысты аурулардың, асқынулардың дамуын ерте диагностикалау мен алдын алуға дербестелген тәсіл алгоритмін әзірлеуге мүмкіндік беретін міндеттерді іске асыру арқылы қол жеткізілетін болады.
Күтілетін нәтижелер: Кез-келген денсаулық сақтау жүйесінде ҚД және оның асқынуы өте қымбат ауру болып табылады. Әлемнің барлық елдерінің ішінде АҚШ пен ҚХР ҚД терапиясына ең жоғары шығындарға ие(295 және 109 млрд. аралығында). Қазақстанда ҚД-мен ауыратын науқастарды амбулаториялық дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуге жылына 20,5 млрд.теңгеден астам қаражат жұмсалады. Мәселе COVID-19 пандемиясы жағдайында ерекше маңызды болып табылады, өйткені ҚД және оның асқынулары өлім-жітімнің даму қаупінің факторларының бірі болып табылды, әсіресе ғалымдар көмірсулар алмасуының бұзылуының COVID-19-бен байланысын жоққа шығармайды.
- Ғылыми басылымдар.
Зерттеу нәтижелері бойынша осы грант бойынша жарияланатын болады (жарияланым авторларының 50% – ы зерттеу тобының мүшелері болады):
- 3 (үш) мақала және (немесе)шолу Web of Science базасының Science Citation Index Expanded индекстелетін және (немесе) Scopus базасында кемінде 35 (отыз бес) CiteScore бойынша процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымдарда;
- немесе 2 мақала және (немесе) шолу) шетелдік рецензияланатын ғылыми басылымдарда, Science Citation Index Expanded Web Of Science базасында индекстелетін және (Немесе) Scopus базасында CiteScore бойынша кемінде 35 процентильі бар) – BMC Public Health, BMC Endocrine Disorders, және derwent Innovations Index (Web Of Science, Clarivate Analytics)дерекқорына енгізілген патент алынды.;
- сондай-ақ ұсынылған шетелдік немесе отандық рецензияланған басылымда 1 мақала немесе шолу БҒСҚК (“Ғылым және денсаулық сақтау”);
- немесе Web of Science базасында импакт-фактор бойынша 1 (бірінші) және (немесе) 2 (екінші) квартильге кіретін және (немесе) Scopus базасында кемінде 65 (алпыс бес) Citescore бойынша процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымдардағы 2 (екі) мақала және (немесе)шолу;
- немесе Web of Science базасында импакт-фактор бойынша 1 (бірінші) немесе 2 (екінші) квартильге кіретін және (немесе) Scopus базасында кемінде 65 (алпыс бес) CiteScore бойынша процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымда 1 (бір) мақала немесе шолу және 1 (бір) патент алынды, Derwent Innovations Index (Web of Science, Clarivate Analytics) дерекқорына енгізілген;
- немесе Web of Science базасында импакт-фактор бойынша 1 (бірінші) квартильге кіретін және (немесе) Scopus базасында кемінде 80 (сексен)Citescore бойынша процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымда 1 (бір) мақала немесе шолу;
- немесе Web of Science базасында импакт-фактор бойынша 1 (бірінші), 2 (екінші) немесе 3 (үшінші) квартильге кіретін және (немесе) Scopus базасында кемінде 50 (елу) CiteScore бойынша процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымда 1 (бір) мақала немесе шолу және енгізу актісі (Министрліктің 14.11.2018 ж. №791 Бұйрығы) ғылыми-техникалық өнім жобасын немесе оған лицензиялық келісімді іске асыру нәтижесінде дайындалған.
- зерттеу нәтижелері бойынша монография шығарылады;
- Зерттеу материалдары республикалық және халықаралық деңгейдегі конференцияларда баяндалады.
- Жобаны іске асыру нәтижесінде дайындалған ғылыми-техникалық өнім (мақалалар, монография, әдістемелік ұсынымдар, патент, енгізу актісі) ҚР жоғары оқу орындарының білім беру, ғылыми процесіне, интерн дәрігерлерін, резиденттерді, магистранттарды, докторанттарды, тәжірибелік дәрігерлерді, сондай-ақ жұмыс істеп тұрған алдын алу медицинасы мектептерін дипломнан кейінгі даярлау процесінде бастапқы буынның клиникалық тәжірибесін енгізілетін болады. ҚР БМСК емдеу мекемелерінің базасында орындаушы ұйымның басшысы куәландырған құжаттық растау түрінде ұсынылған.
Нәтижелердің мақсатты тұтынушылары: 2 тип қант диабеті дамуы бойынша тәуекелді тобындағы адамдар.
Зияткерлік меншік ретіндегі зерттеу нәтижелері “МУС” КЕАҚ және Грант берушіге тиесілі болады. Зияткерлік меншікті қорғау үшін патенттер, журналдардағы жарияланымдар, монография рәсімделеді.
AP14870019 жобасының зерттеу тобының құрамы (уақытша ғылыми ұжым)
| № п/п | wdt_ID | wdt_created_by | wdt_created_at | wdt_last_edited_by | wdt_last_edited_at | Т. А. Ә. (бар болса), білімі, дәрежесі, ғылыми атағы | Фотосы | Негізгі жұмыс орны, лауазымы | Хирш индексі, ResearcherID, ORCHID, Scopus Author ID идентификаторлары (бар болса) | Жобадағы немесе бағдарламадағы рөлі, сондай-ақ орындалатын жұмыстың сипаты | Қатысудың қысқаша негіздемесі |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 1 | dias97 | 20.06.24 14:24 | dias97 | 24.06.24 09:50 | Дюсупова Ажар Ахметкалиевна, медицина ғылымдарының докторы, профессор |  |
"Семей медицина университеті" КеАҚ, Семей қ. ЖТД кафедрасының меңгерушісі | Индекс Хирша Scopus – 4, orcid.0000-0001-88574118 ID Scopus 57191538156 | Ғылыми жетекші Жобаға жалпы басшылық жасау, қойылған мақсаттар мен міндеттерді іске асыру, жұмыс жоспарын талдау және бекіту, ШҚО және Қарағанды қаласы бойынша іріктеме қалыптастыру және жоба бойынша есептер жасау, Жарияланымдар, монография, патент дайындау. |
Жоба идеясының авторы, жалпы басшылық, коммуникация шеңберін анықтау, жоба бойынша жұмыс жоспарлары мен есептерді талдау және бекіту, жарияланымдарды, монографияларды, патенттерді дайындау, оның дамуының Клиникалық-зертханалық және молекулалық-генетикалық ерекшеліктерін ескере отырып, қазақ популяциясындағы предиабетті ерте диагностикалау мен алдын алуға дербестелген тәсіл алгоритмін әзірлеу |
| 2 | 2 | dias97 | 20.06.24 14:32 | dias97 | 24.06.24 09:50 | Святова Гульнара Салаватовна, Медицина ғылымдарының докторы, профессор |  |
Акушерлік, гинекология және перинатология ғылыми орталығы, республикалық медициналық-генетикалық консультация меңгерушісі | Индекс Хирша 5, Web of Science Researcher ID: AAY-2951-2020 https://orcid.0000-0001-5092-3143 Scopus Author ID: 6507176230 | Орындаушы ҚД2 типті дамуға бейімділік гендеріне молекулалық-генетикалық зерттеулер жүргізу бойынша ғылыми кеңесші |
Қазақ популяциясындағы 2 типті ҚД дамуындағы PPARG (rs1801282) және TCF7L2 (rs7903146) гендерінің полиморфты маркерлерінің рөлін зерттеу, есеп жасау. |
| 3 | 3 | dias97 | 20.06.24 14:32 | dias97 | 24.06.24 09:51 | Юрковская Оксана Александровна, Медицина ғылымдарының кандидаты, доцент |  |
"Семей медицина университеті" КеАҚ, Семей қ. ЖТД кафедрасының доценты | Индекс Хирша-4 Web of Science-2, https://orcid.org/0000-0002-6251-5574 | Орындаушы Әдеби шолу,материалдар жиынтығы, скрининг жүргізу, Шығыс Қазақстан өңірі бойынша іріктеме қалыптастыру, аудандарға шығу есептер жазу |
Аудандарды қоса алғанда, Шығыс Қазақстан өңірі бойынша зерттелушілерде сауалнама жүргізу, скрининг, антропометрия, глюкометрия, Excelle-де деректер базасын қалыптастыру, шифрлау, биологиялық материалды "СМУ" КеАҚ зертханасына, "Акушерлік, гинекология және перинатология ғылыми орталығы"АҚ-ға жеткізу |
| 4 | 4 | dias97 | 20.06.24 14:33 | dias97 | 24.06.24 09:51 | Березина Галина Михайловна, Биология ғылымдарының докторы, доцент |  |
Акушерлік, гинекология және педиатрия ғылыми орталығы, зертхана маманы | Индекс Хирша 3, Web of Science Researcher ID: B-1895-2018 https://orcid.org/0000-0002-5442-4461 Scopus Author ID: 7004587383 | Орындаушы ҚД2 типті дамуға бейімділік гендеріне молекулалық-генетикалық зерттеулер жүргізу |
қазақтар популяциясындағы PPARG генінің rs1801282 және TCF7L2 генінің rs7903146 полиморфизмдерін генотиптеу, генотиптік деректер базасын қалыптастыру, этникалық біртекті PPARG (rs1801282) және tcf7l2 (rs7903146) гендерінің полиморфизмдерінің алельдік және генотиптік таралуының популяциялық ерекшеліктерін зерттеу, есеп жасау. |
| 5 | 5 | dias97 | 20.06.24 14:34 | dias97 | 24.06.24 09:52 | Беляева Татьяна Михайловна, Медицина ғылымдарының кандидаты, Доцент |  |
"Семей медицина университеті" КеАҚ, Семей қ. ЖТД кафедрасының доценті | Индекс Хирша Web of Science-1, https://orcid0000-0002-2565-2393 | Орындаушы Материал жиынтығы. Зерттелетін топтарға сауалнама жүргізу, Материалды өңдеу, стат. талдау |
Аудандарды қоса алғанда, Шығыс Қазақстан өңірі бойынша зерттелушілерде сауалнама жүргізу, скрининг, антропометрия, глюкометрия, Excelle-де деректер базасын қалыптастыру, шифрлау, биологиялық материалды "СМУ" КеАҚ зертханасына, "Акушерлік, гинекология және перинатология ғылыми орталығы" АҚ-ға жеткізу, Республикалық медициналық-генетикалық консультация (генетикалық зертхана) есептер жасау Шығыс Қазақстан облысы бойынша жиналған материал бойынша жоба бойынша есептер жасау |
| 6 | 6 | dias97 | 20.06.24 14:35 | dias97 | 24.06.24 09:52 | Фаизова Раида Ильдусовна, медицина ғылымдарының кандидаты |  |
"Семей медицина университеті" КеАҚ, Семей қ. ЖТД кафедрасының каф меңгерушсінің м.а. | Индекс Хирша-4 Web of Science-1 /ORCID 0000-0002-7168-6826 | Орындаушы Материал жиынтығы. Зерттелетін топтарға сауалнама жүргізу, Материалды өңдеу, стат. талдау |
Аудандарды қоса алғанда, Шығыс Қазақстан өңірі бойынша зерттелушілерде сауалнама жүргізу, скрининг, антропометрия, глюкометрия, Excelle-де деректер базасын қалыптастыру, шифрлау, биологиялық материалды "СМУ" КеАҚ зертханасына, "Акушерлік, гинекология және перинатология ғылыми орталығы" АҚ-ға жеткізу, Республикалық медициналық-генетикалық консультация (генетикалық зертхана) есептер жасау Шығыс Қазақстан облысы бойынша жиналған материал бойынша жоба бойынша есептер жасау |
| 7 | 7 | dias97 | 20.06.24 14:36 | dias97 | 24.06.24 09:53 | Омаркулов Бауыржан Каденович, Медицина ғылымдарының кандидаты, қауымдастырылған профессор |  |
КеАҚ Қарағанды медицина университеті, Қоғамдық денсаулық сақтау және кәсіптік денсаулық институтының директоры | Индекс Хирша Scopus – 2. https://ORCID0000-0002-3955-4452 Scopus Author ID 56650976600 | Орындаушы Қарағанды қаласы бойынша материалдар жиынтығы, скрининг жүргізу, Қарағанды қаласы бойынша іріктеме қалыптастыру, сауалнамалар толтыру, антропометрия, деректер базасын дайындау |
Excel-де деректер базасын қалыптастыру, шифрлау, Қарағанды қаласы бойынша зерттелушілерде сауалнама, глюкометрия жүргізу, биологиялық материалды "СМУ" КеАҚ зертханасына жеткізу, Қарағанды қаласы бойынша жиналған материал бойынша есеп жасау, материалды статистикалық өңдеуді жүргізу және Қарағанды қаласында жиналған материал бойынша мақалалар жазу |
| 8 | 8 | dias97 | 20.06.24 14:36 | dias97 | 24.06.24 09:54 | Досбаева Айнагүл Мұратқызы, медицина магистры |  |
"Семей медицина университеті" КеАҚ, Семей қ. ЖТД кафедрасының ассистенті | https://orcid.org/0000-0002-0215-480X | Орындаушы Зерттеуді жоспарлау және ұйымдастыру. Материал жиынтығы. Зерттелетін топтарға сауалнама жүргізу, Материалды өңдеу, статус. талдау |
Аудандарды қоса алғанда, Шығыс Қазақстан өңірі бойынша зерттелушілерде сауалнама жүргізу, скрининг, антропометрия, глюкометрия, Excelle-де деректер базасын қалыптастыру, шифрлау, биологиялық материалды "СМУ" КеАҚ зертханасына, "Акушерлік, гинекология және перинатология ғылыми орталығы" АҚ-ға жеткізу, Республикалық медициналық-генетикалық консультация (генетикалық зертхана) есептер жасау Шығыс Қазақстан облысы бойынша жиналған материал бойынша жоба бойынша есептер жасау |
| 9 | 9 | dias97 | 20.06.24 14:37 | dias97 | 24.06.24 09:54 | Ахметова Венера Турсыновна, PhD |  |
"Семей медицина университеті" КеАҚ, Семей қ. ЖТД кафедрасының ассистенті, PhD | Индекс Хирша Scopus –1 4ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9826-2516 | Орындаушы Зерттеуді жоспарлау және ұйымдастыру. Материал жиынтығы. Зерттелетін топтарға сауалнама жүргізу, Материалды өңдеу, стат. талдау |
Аудандарды қоса алғанда, Шығыс Қазақстан өңірі бойынша зерттелушілерде сауалнама жүргізу, скрининг, антропометрия, глюкометрия, Excelle-де деректер базасын қалыптастыру, шифрлау, биологиялық материалды "СМУ" КеАҚ зертханасына, "Акушерлік, гинекология және перинатология ғылыми орталығы" АҚ-ға жеткізу, Республикалық медициналық-генетикалық консультация (генетикалық зертхана) есептер жасау Шығыс Қазақстан облысы бойынша жиналған материал бойынша жоба бойынша есептер жасау |
| 10 | 10 | dias97 | 20.06.24 14:38 | dias97 | 24.06.24 09:55 | Джармухаметова Анастасия Сергеевна |  |
"Семей медицина университеті" КеАҚ, Семей қ. ЖТД кафедрасының ассистенті | https://orcid.org/0000-0002-1925-3951 | Орындаушы Материал жиынтығы. Зерттелетін топтарға сауалнама жүргізу, Материалды өңдеу, стат. талдау |
Аудандарды қоса алғанда, Шығыс Қазақстан өңірі бойынша зерттелушілерде сауалнама жүргізу, скрининг, антропометрия, глюкометрия, Excel-де деректер базасын қалыптастыру, шифрлау, биологиялық материалды "СМУ" КеАҚ зертханасына, "Акушерлік, гинекология және перинатология ғылыми орталығы"АҚ-ға жеткізу |
| № п/п | Т. А. Ә. (бар болса), білімі, дәрежесі, ғылыми атағы | Фотосы | Негізгі жұмыс орны, лауазымы | Хирш индексі, ResearcherID, ORCHID, Scopus Author ID идентификаторлары (бар болса) | Жобадағы немесе бағдарламадағы рөлі, сондай-ақ орындалатын жұмыстың сипаты | Қатысудың қысқаша негіздемесі |
2022 жыл
Халықаралық қатысумен бүкілресейлік конференция:”үйлесімділік: пәнаралық тәсіл”. 23-24. 05. 2022 ж.
Баяндама: “Семей қаласының балалары мен жасөспірімдеріндегі метаболикалық синдром мәселесі”.
I Халықаралық MED Конгресс “Адам және денсаулық. Медицинадағы көпсалалы тәсіл”. Семей қ., ҚР, 18.10-19.10.2022.
Баяндама: “Семей қаласының қазақ халқының балалары мен жасөспірімдеріндегі метаболикалық бұзылуларды ерте диагностикалау және алдын алу алгоритмі”. Тезис жарияланды.
Рязань қаласының халықаралық қатысуымен бүкілресейлік ғылыми-тәжірибелік конференция, РФ, 27.10-28.10.2022 “Қазақ халқының балалары мен жасөспірімдеріндегі метаболикалық бұзылулар: ерте диагностика және алдын алу алгоритмі”
Бастапқы материалды жинау процесінде жоба шеңберінде жоспарланған зерттеу әдістемелерін жүргізу мақсатында репрезентативті іріктеуді қалыптастыру бойынша жұмыс жүргізіледі.
Биохимиялық зерттеуге арналған материалдар жиынтығы басталды. Статистикалық өңдеуді жүргізу үшін қажетті зерттеу дерекқорын қалыптастыру бойынша жұмыс басталды.
Зерттеу тобында сауалнама басталды. Алынған мәліметтер негізінде предиабеттің зерттелушілердің өмір сапасына әсерін бағалау жұмыстары басталды.
2023 жылғы 1 жартыжылдық
Скрининг және репрезентативті іріктеу жиынтығы жалғасты.
Профессор, медицина ғылымдарының докторы, ҚР Медицина ғылымдары академиясының корреспондент мүшесі Каражанова Людмила Кусаиновнаның 80 жылдық мерейтойына арналған халықаралық қатысумен білім алушыларға арналған “Ғылым және денсаулық” ғылыми-практикалық конференциясы. 2023 жылғы 12-13 сәуір, Семей қ. қазақ ұлты адамдарындағы предиабеттің ерте диагностикасы тақырыбындағы баяндама. 1 дәрежелі Диплом.
Биохимиялық зерттеулерге арналған материалдар жиынтығы жалғасты.
“КМУ” КеАҚ ғылыми-зерттеу зертханасында үлгілерге иммунологиялық зерттеулер жүргізілді, нәтижелер алынды.
Негізгі және бақылау топтарындағы науқастардың веноздық қанының үлгілері жиналды, ДНҚ секрециясы басталды.
Алынған зерттеу нәтижелерін ескере отырып, зерттеу дерекқорын қалыптастыру жалғасуда.
Предиабеттің өмір сапасына әсерін бағалау бойынша жұмыс жалғасуда.
2023 жылғы 2 жартыжылдық
Биологиялық материалды кейіннен алу үшін скрининг және репрезентативті іріктеме жиынтығы жалғастырылды.
Зерттеу барысында алынған алдын ала материалдар Б. А. Атчабаров атындағы ХVI халықаралық ғылыми-практикалық конференцияда баяндалды. «Экология.Радиация. Денсаулық», «Семей медицина университеті» КеАҚ 70 жылдығына арналған Секция: «Экологиялық қолайсыздық аумағында тұратын халық үшін клиникалық медицинаның өзекті мәселелері» – «Семей қ. қазақ ұлтының адамдарындағы предиабет және оның ерте диагностикасы» – 28.08.23 ж.
Көмірсулар алмасуының бұзылуының алғашқы кезеңдерінде бірқатар параметрлерді бағалау жалғастырылды.
ДНК оқшаулау жүргізілді, генотиптеу басталды.
Зерттеу дерекқорын қалыптастыру жалғастырылды.
Предиабеттің зерттелушілердің өмір сапасына әсерін бағалау жалғасуда.
2024 жылғы 1 жартыжылдық
М.ғ.д., профессор, ҚР ҰЖҒА корреспондент-мүшесі А. З. Дюсуповты еске алуға арналған шұғыл медицина бойынша халықаралық конференцияда баяндама, КеАҚ “МУС”, 23 ақпан 2024 жыл Семей қ.
Баяндама тақырыбы: «Қазақ популяциясындағы предиабет ҚД2 дамуының және оның асқынуларының қауіп факторы ретінде»
“СМУ” КеАҚ профессоры Какенова Пану Ильясовнаның 90 жылдығына арналған “Ғылым және денсаулық” халықаралық қатысуымен білім алушылардың жыл сайынғы 66-шы студенттік ғылыми-тәжірибелік конференциясы, “СМУ” КеАҚ, 2024 жылғы 11-12 сәуір Семей қ.
Баяндама тақырыбы: «Семей қаласының қазақ халқының предиабет кезіндегі ерте метаболикалық бұзылулары» 3 дәрежелі диплом.
«Жасөспірімдер мен жастардың репродуктивті денсаулығы» III Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясы 12-13 сәуір 2024 ж. Алматы қ.
Баяндама тақырыбы: Абай облысы қазақ популяциясындағы предиабет.
XVIII Жас медицина ғалымдарының халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясы «СОВА-2024», ФМБЖББМ Ивановский ММУ дегі Ресей Денсаулық сақтау министрлігі, 17.05.2024 ж.
Баяндама тақырыбы: Қазақ популяциясындағы предиабеттің клиникалық және метаболикалық сипаттамалары. 1 дәрежелі диплом.
ЖАРИЯЛАНҒАН МАҚАЛАЛАР
- «Diminishing benefits of urban living for children and adolescents’ growth and development». Azhar Dyussupova281, Vilnis Dzerve282, Elzbieta Dziankowska-Zaborszczyk105, Guadalupe Echeverría138, Ricky Eddie283, Ebrahim Eftekhar284, Eruke E. Egbagbe285. Nature volume 615, pages874–883 (2023). DOI: 10.1038/s41586-023-05772-8
- К вопросу о патогенетических и молекулярно-генетических механизмах развития сахарного диабета 2 типа и его осложнений на ранних этапах нарушения углеводного обмена. Обзор литературы Ажар А. Дюсупова, Наталья Е. Глушкова, Татьяна М. Беляева, Оксана А. Юрковская, Раида И. Фаизова, Гульнар С. Святова, Галина М. Березина, Бауыржан К. Омаркулов, Анастасия С. Джармухаметова, Венера Т. Ахметова, Айнагуль М. Досбаева. Наука и Здравоохранение, 2023 2 (Т.25) DOI 10.34689/SH.2023.25.2.025.
- Pooled analysis and writing (*equal contribution; joint first authors)— Nowell H Phelps*, Rosie K Singleton*, Bin Zhou*, Rachel A Heap, Anu Mishra, James E Bennett, ….. Azhar Dyussupova*«Worldwide trends in underweight and obesity from 1990 to 2022: a pooled analysis of 3663 populationrepresentative studies with 222 million children, adolescents, and adults NCD».Risk Factor Collaboration (NCD-RisC)*. Тhe Lancet/ Published online February 29, 2024. http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(23)02750-2
ПАТЕНТТЕР
Пайдалы модельге ҚР патенті №9095: предиабеттің даму қаупін болжау тәсілі.
Авторлық куәлік: Святова Гүлнара Салаватовна, Березина Галина Михайловна, Муртазалиева Александра Владимировна, Дюсупова Ажар Ахметкалиевна.
Нысанның атауы: қазақ популяциясындағы 2 типті қант диабетінің генетикалық болжаушыларының популяциялық сипаттамалары. 08.02.2023.
